EMBRİYO KRİYOPREZERVASYONU-EMBRİYO DONDURULMASI

Embriyo kriyoprezervasyonu (dondurma) yumurtalıkların hormon enjeksiyonlarıyla uyarılıp ardından yumurtaların toplandığı, laboratuvarda spermle döllendiği ve ortaya çıkan embriyoların dondurulup saklandığı bir IVF döngüsünü içerir. Daha sonra embriyolar çözülerek canlı embriyolardan en kaliteli olanlar ve bölünmeye devam edenler bir kateter yardımıyla rahime bırakılır. Bundan sonraki süreç tüp bebek denemesiyle aynı şekilde ilerlemektedir.

Embriyo kriyoprezervasyonu yıllardır uygulanan başarısı kanıtlanmış bir yöntemdir. Embriyoların koruyucu kültür solüsyonları (krioprotektanlar)içerisinde dengelendikten sonra sıvı nitrojen (-196C) içerisinde depolanması işlemlerini içerir.
Embriyolar yavaş ve hızlı dondurma, vitrifikasyon gibi çeşitli farklı yöntemler kullanılarak dondurulmaktadır. Dondurma yöntemine hastanın hikayesi, embriyoların sayı ve kalitesi gibi birçok faktör değerlendirilerek karar verilmektedir.
Embriyo kriyoprezervasyonunda başarıyı etkileyen teknik değişkenler dışında kaliteli embriyonun seçimi ve hücrenin dondurulduğu andaki gelişim evresi önemlidir. Embriyolar 1. günden 6. güne kadar gelişme dönemlerinin her aşamasında dondurulabilmektedirler. Ancak her aşamanın kendine özel bir teknikle yapılması ve aşamada dondurma sonrası çözme işlemi yapıldığında hücrelerin canlılıkları devam ettirip ettirmedikleri son derece önemli bir konudur.

  • VİTRİFİKASYON

Vitrifikasyon yumurta ve embriyoları dondurma amaçlı kullanılabilen son teknoloji bir dondurma yöntemidir.

      • Özel kullanılan dondurma solüsyonları ile hızlıca ısı düşüşü sağlanarak hücre içindeki sıvının hücre dışına çıkışı sağlanır ve yerine kriyopretektan dediğimiz sıvı geçer.
      • Bu değişim dengelendiğinde, yani hücre içindeki su tamamen kriyoprotektanlar ile yer değiştirdiğinde, embriyolar direkt olarak -196⁰C ısıya sahip sıvı azot tankına alınır.
      • Eski yavaş dondurma tekniğine göre, dondurma süresi daha kısa olmakta ve çözme sonrası sağ kalım oranı da özellikle 3.ve 4.gün ve blastosist 5.ve 6 gün embriyolarında yüksek olmaktadır.

EMBRİYO DONDURULMA NEDENİ

Yasalar gereği en fazla iki embriyo transferi yapılmaktadır. Eğer embriyo sayısı ikiden daha fazla ise kalan embriyolardan uygun olanlar daha sonra kullanılmak üzere dondurulabilir. Böylece gebelik oluşmuş ya da oluşmamışsa bile dondurulan embriyolarla ikinci bir gebelik şansı yakalanabilir.
Embriyoların dondurulması çeşitli nedenlerden dolayı zorunlu olarak yapılmaktadır. Eğer embriyoların transfer edileceği dönemde kadına ait herhangi bir sorun ortaya çıkarsa (OHSS :Ovaryan hiperstimülasyon riski) o zaman tüm embriyolar dondurulup kadında hayati risk oluşturan tablonun gerilemesinden sonra daha emniyetli bir zamanda çözülerek transfer edilebilirler.

Kötü kalitede endometriyum (gebelik için uygun olmayacak bir kalınlıkta olması),intramenstrüel kanama durumlarında embriyolar dondurularak saklanıp daha sonra rahim içinin daha iyi hazırlandığı başka bir dönemde transfer yapılabilir.

Dondurulmuş embriyo transferi şu durumlarda yapılmaktadır.

  • Yumurtalıkları aşırı uyarılmış ovarian hiperstimülasyon sendromu (OHSS) riski olan vakalarda,
  • Tüp bebek denemesinde transfer edilen embriyo ile gebelik elde edilememesi,
  • Tüp bebek tedavisi ile gebelik elde edilip düşükle sonlanması,
  • Cerrahi girişim ya da tedavi gerektiren acil durumlarda(Radyasyon tedavisi, kemoterapi veya infertiliye neden olabilecek ameliyat durumlarında),
  • Tedavi sırasında saptanan rahim (polip, myom veya rahim içi yapışıklık gibi) implantasyonu (tutunmayı) etkileyebilecek durumlarda,
  • Preimplantasyon genetik tanı (PGT) yapılacak olgularda,
  • Doğumla sonlanan bir tüp bebek gebeliğinden sonra çiftin tekrar bir bebek dünyaya getirmeye karar vermesi gibi durumlarda dondurulan embriyolar çözülüp kadın rahmine yerleştirilerek gebelik sağlanabilir. Dondurulup çözüldükten sonra embriyoların yaşama olasılığı embriyonun kalitesine ,dondurma evresine , dondurma tekniğine ,genetik faktörlere bağlı olarak değişmektedir.

DONDURULMUŞ EMBRİYOLARIN KULLANIMI

Hasta dondurulmuş embriyolarını kullanmak istediğinde şu aşamalar gerçekleşir;

  • Rahim içinin (endometriumun) gebelik için hazırlanması: Yumurta sayısının arttırılması (ovaryan stimülasyon) ve yumurta toplama işlemlerinin tekrar yapılmasına gerek olmadığı için daha kolay, daha ucuz ve daha az yorucu olmaktadır.
  • Embriyo transfer gününün belirlenmesi,
  • Embriyolar çözülerek canlı embriyolardan en kaliteli olanlar ve bölünmeye devam edenler anne adayının rahmine bir kateter yardımıyla bırakılır.
  • Transferden 9-11 gün sonra kanda gebelik testi yapılır.

DONDURULAN EMBRİYOLARIN SAKLAMA SÜRELERİ

Embriyo dondurulması ileri teknolojik bir yöntem olmakla beraber bazı yasal ve etik sorunları beraberinde getirmektedir. Embriyoların yasal hakları halen tartışma konusudur. Embriyoların ne kadar süre saklanması gerektiği, çiftin boşanması vb durumda ne yapılacağı konusunda çelişkiler sürmektedir.

Ülkemizde uygulanmakta olan Tüp Bebek Tedavi yönetmeliğinde 2 embriyo transferine izin verilmekte ve embriyoların 5 yıldan uzun süre dondurulmasına müsaade edilmemektedir. Bu süreden sonra embriyoların saklanmaya devam edebilmesi bakanlığın iznine tabidir. Hastanın bir daha embriyo elde edebilme şansı bulunmamakta ise bu süre uzatılabilmektedir. Yönetmeliğe göre embriyo dondurma ve çözme işlemi ancak eşlerin yazılı onayıyla gerçekleştirilebilmekte, çiftin boşanması, eşlerden birinin ölümü veya saklama süresinin dolması durumlarında dondurulmuş embriyolar imha edilmektedir.

Doğurganlığın Korunması