Kadın Doğurganlığının Korunması

Kadın Doğurganlığın korunması, bir kadının ileride anne olma kapasitesini güvence altına almak için uygulanan yöntemlerdir. Kadınlar tıbbi sebeplerin yanı sıra sosyal sebeplerden dolayı da gelecekteki doğurganlıklarını korumayı seçebilirler.

Kadınlar için doğurganlık koruma seçenekleri arasında

  • Yumurta dondurma (Oosit kriyoprezervasyonu),
  • Yumurtalık Dokusu Dondurma (Over dokusunun kriyoprezervasyonu)
  • Yumurtalık Transpozisyonu (Ooforopeksi):Yumurtalık transpozisyonu, pelvik bölgeye radyasyon tedavisi uygulanacak hastalarda doğurganlığın korunmasına yönelik cerrahi bir yöntemdir. Bu işlemde cerrah, yumurtalıkları pelvisten çıkararak karın bölgesinin daha yukarısına, radyasyon alanının dışına taşır. Böylece yumurtalıklar, tedavi sırasında radyasyonun doğrudan etkisinden korunmuş olur. Ancak radyasyonun çevre dokulara yayılan “saçılma” etkisi nedeniyle, yumurtalıkların tamamen zarar görmemesi her zaman garanti edilemeyebilir.
  • Radyasyon Kalkanı:Yumurtalıkları radyasyon tedavisi sırasında korumak için kullanılan fiziksel bir bariyerdir. Bu yöntem, radyasyonun direkt olarak yumurtalıklara ulaşmasını engellemek için kurşun gibi koruyucu materyallerden yapılmış özel bir kalkanın tedavi sırasında doğru konuma yerleştirilmesini içerir. Bu basit ve etkili bir koruma yöntemi olmakla birlikte, ooforopeksi gibi daha ileri cerrahi tekniklerle birlikte kullanılabilir.

 Yumurta Dondurma (Oosit Kriyoprezervasyonu)

Yumurta dondurma (Oosit kriyoprezervasyonu), kadın yumurta hücrelerinin (oosit) toplanarak dondurulması ve ileride kullanılmak üzere saklanması işlemidir. Modern tıbbın en önemli üreme koruma yöntemlerinden biridir.

Yumurta dondurma işlemi biyolojik saati durdurmak, üreme alternatiflerini çoğaltmak ve sağlıklı yumurtaları korumak için ideal uygulamadır. Yumurtalar dondurulduğunda, yumurtaların kalitesi ve “dondurulduğu yaştaki biyolojik yapısı yani gençliği” korunur.

Yumurta Dondurma (Oosit kriyoprezervasyonu) Kimlere Uygulanır?

  • Kanser tedavisi görecek kadınlar: Kemoterapi veya radyoterapi yumurta rezervine zarar verebileceği için tedavi öncesi uygulanabilir.
  • Cerrahi Müdahale Gerektiren Durumlar:Yumurtalıkların alınması veya yumurtalık rezervini azaltabilecek büyük ameliyatlar (örneğin, ileri evre endometriozis cerrahisi) öncesinde doğurganlık potansiyeli korunabilir
  • Genetik veya tıbbi risk taşıyan kadınlar: Erken menopoz veya yumurtalık fonksiyon kaybı riski olanlarda tercih edilebilir.
  • Doğurganlığını ertelemek isteyen kadınlar: Eğitim, kariyer veya sosyal sebeplerle annelik planlarını ileri yaşlara bırakmak isteyen sağlıklı kadınlar da bu yöntemi seçebilir.
  • Tüp bebek tedavisi sırasında fazla yumurtası olan kadınlar: İleriye dönük kullanılmak üzere dondurulabilir.

 Yumurta Dondurma(Oosit Kriyoprezervasyonu) İşlem Basamakları

Yumurta dondurma işleminde uygulanması gereken farklı aşamalar, teknikler, kurallar ve önemli prosedürler vardır .Yumurta dondurma işlemi için başvuran hastalar genel sağlık taramasından geçirilir ve çeşitli kan ve görüntüleme tetkikleriyle üreme sağlığı açısından detaylı değerlendirilir. Yumurtalık dondurmaya uygun olduğu saptanan adaylarda yumurta temin edilmesi için tedavi başlatılır.

    • Oosit (yumurta)Takip Etme Süreci:Hastalara yumurtalık dokusunu uyaran  hormon bazlı tedaviler uygulanır. Bu süreç zarfında hasta yakın takip edilir, aralıklı kan ve görüntüleme testleri uygulanarak yumurtaların olgunlaşma süreci değerlendirilir.Yumurtaların büyümeleri, sayılarının artmaları ve olgunlaşmaları hedeflenir.
    • Oosit (yumurta)Toplama İşlemi:Olgunlaştığı tespit edilen yumurtalar klinik şartlarında ultrason yoluyla görüntülenir ve yumurtalıklara ulaştırılan girişimsel yöntemler yardımıyla toplanır.
    • Oosit (yumurta)Dondurma İşlemi:Kriyoprotektan adı verilen koruyucu maddeler kullanılarak -196 derecede özel sıvı nitrojen tanklarda  güvenli şekilde saklanarak depolanır.
    •  Oosit (yumurta)Çözdürme İşlemi:Dondurulmuş yumurtalar önemli bir bozulma olmadan yıllarca saklanabilir. Dondurulduktan sonra -196 C’de donmuş olarak bekleyen yumurtalar kullanılma zamanı geldiğinde tüp bebek sürecinde kullanılmak üzere çözülürler. Öncelikle sıvı azot tankından çıkarılan yumurtalar oda ısısında çözülür ve özel bir sıvı çerisinde bekletilerek mikroskop altında değerlendirilir. Ardından bu işlem sonrasında sağlıkla çözülmüş olanlar döllenme gerçekleşmesi için mikroenjeksiyon işlemine alınırlar. Oosit (yumurta) laboratuvar ortamında sperm hücresiyle birleştirilerek kadın rahmine transfer edilir

Yumurta Dondurma Başarı Oranını Etkileyen Faktörler

    • Yaş: 35 yaş altı daha yüksek başarı
    • Yumurta Sayısı: Toplanan yumurta miktarı
    • Laboratuvar Kalitesi: Dondurma ve çözme teknikleri
    • Merkez Deneyimi: İşlemi yapan ekibin uzmanlığı

Önemli Noktalar:

    • İşlem öncesi detaylı tıbbi değerlendirme gerekir
    • Yumurta dondurma hamilelik garantisi değildir
    • Saklama süresi ülkelere göre yasal düzenlemelere tabidir
    • Çözme sonrası canlılık oranları değişkenlik gösterir

 Yumurtalık Dokusu Dondurma

(Over Dokusunun Kriyoprezervasyonu)

Yumurtalık Dokusu Dondurma (Over dokusunun kriyoprezervasyonu), doğurganlığı korumak amacıyla yumurtalığın dış tabakasından cerrahi olarak alınan dokunun dondurulması ve ileride kullanılmak üzere saklanmasını içeren bir işlemdir. Bu yöntem, özellikle acil kanser tedavisi gereken veya yumurta dondurma için zamanı olmayan hastalar için hayati önem taşır. Dondurulan dokular, gelecekte yeniden nakledilerek hem yumurta gelişimi hem de hormon üretiminin yeniden başlamasına olanak sağlar.

Yumurtalık Dokusu Dondurma (Over dokusunun kriyoprezervasyonu), nispeten nadir uygulanmakla birlikte, dünya genelinde bu yöntem sayesinde 130’dan fazla canlı doğumun gerçekleştiği rapor edilmiştir. Yumurtalık dokusunun korunma başarısı, doku çıkarıldığında içindeki yumurta (folikül) sayısına bağlıdır. Bu sayı yaşla birlikte azaldığı için, daha genç yaşta dondurulan dokuların gebelik ve hormonal fonksiyon açısından daha yüksek başarı şansı vardır.

Yumurtalık Dokusu Dondurma Uygulama Alanı

Yumurtalık Dokusu Dondurma (Over dokusunun kriyoprezervasyonu), yumurtalık kapasitesini herhangi bir nedenle erken yaşta kaybetme tehdidiyle karşı karşıya kalan kadınlar için son derece önemli bir alternatiftir. Kanser cerrahisi veya radyoterapi, kemoterapi alacak hastalarda, çocukluk yaşı tümörleri veya rahim kanseri gibi herhangi bir nedenle erken yaşta yumurtalıkların alınması planlanan hastalarda, umut vadeden bir yöntemdir.

Kimlere Uygulanır?

      1. Acil Kanser Tedavisi Gerekenler
        • Kemoterapi/radyoterapi öncesi zaman kısıtı olan hastalar
        • Yumurtalık uyarımı için yeterli süresi olmayan hastalar
      2. Pediatrik Onkoloji Hastaları
        • Ergenlik öncesi kız çocukları
        • Yumurta dondurma için olgunlaşmamış hastalar
      3. Hormonal Uyarıma Uygun Olmayanlar
        • Hormon duyarlı kanser türleri
        • Hormon tedavisinin kontrendike (Doğurganlık ilaçları kullanamayan) olduğu durumlar
      4. Diğer Tıbbi Zorunluluklar
        • Kemik iliği nakli öncesi
        • Ağır otoimmün hastalık tedavileri
        • Genetik yatkınlık (Turner sendromu vb.)

Hormon stimülasyonu yapılamayan kadınlar veya ergenlik öncesi hastalar için over dokusu dondurma, doğurganlığı korumak amacıyla tek uygun yöntemdir.

Yumurtalık Dokusu Dondurma İşlemi

Laparoskopi veya laparotomi yoluyla cerrahi olarak alınan over dokusunun, yumurta hücrelerini (oosit) içeren korteks bölgesi, 1-2 cm’lik parçalar halinde hazırlanır. Bu doku parçaları, vitrifikasyon (hızlı dondurma) veya yavaş dondurma protokolleri kullanılarak dondurulur (kriyoprezervasyon).Bu dokular, hasta tedavisini tamamlayıp gebelik planladığında veya normal hormon üretimini yeniden kazanmak istediğinde kullanılmak üzere korunur.

Tıbbi tedavi sona erdikten ve hasta hazır olduğunda, dondurulmuş yumurtalık dokusu özel protokollerle çözülür (dekriyoprezervasyon). Ardından, cerrahi bir işlemle (genellikle laparoskopi yoluyla) orijinal yumurtalık bölgesine veya yanındaki bir bölgeye (örneğin, pelvik duvara) nakledilir.

Yumurtalık Dokusu Dondurma Faydaları ve Beklentiler

Nakil işlemi başarılı olursa, yerleştirilen yumurtalık dokusu hormonal aktivite göstermeye başlar. Bu durumun iki önemli faydası vardır:

  • Doğurganlık Kapasitesini Geri Kazanma: Nakledilen doku yumurta üretmeye başlar ve bu sayede doğal yollarla gebelik veya tüp bebek (IVF) yoluyla çocuk sahibi olma şansı elde edilir.
  • Hormon Üretimi: Bu işlem, hastanın doğal hormon üretimini geçici bir süreliğine (genellikle 6 ay ile 2 yıl arasında) geri kazandırır. Bu sayede menopoz semptomları hafifletilebilir ve hormon tedavisine olan ihtiyaç azalabilir.

 Dikkat Edilmesi Gerekenler

    • Onkolojik Güvenlik: Malign hücre reintrodüksiyon riski değerlendirilmeli
    • Merkez Seçimi: Deneyimli ekipler ve donanımlı laboratuvarlar tercih edilmeli
    • Hasta Seçimi: Uygun endikasyonlar doğru belirlenmeli
    • Takip: Nakil sonrası düzenli medikal kontrol yapılmalı

Yumurtalık Dokusu Dondurma işlemi  özellikle genç kızlar ve kadınlarda doğurganlığın korunması için önemli bir seçenektir. Ancak her hasta için uygunluğunun multidisipliner bir ekip tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Yumurtalık Dokusu Dondurma Sınırlamalar ve Gerçekçi Beklentiler

Yumurta dokusu nakli sonrasında hastaların gerçekçi beklentilerle yaklaşması önem taşımaktadır. Nakledilen dokunun fonksiyonel ömrü ortalama 2-5 yıl ile sınırlıdır ve bu süre içinde canlı doğum oranları %25-35 aralığında değişmektedir. Mevcut veriler, doku ömrünün sona ermesi durumunda ikinci bir nakil işlemi gerekebileceğini göstermektedir. Bu nedenle, işlem öncesinde hastalara doku naklinin geçici bir çözüm olduğu ve tekrarlayan nakil işlemleri gerekebileceği açıkça anlatılmalıdır. Başarı oranları hasta yaşı, alınan doku miktarı, kriyoprezervasyon tekniği ve altta yatan hastalığın özelliklerine göre değişkenlik gösterebilmektedir.

Yumurtalık Dokusu Dondurma Sonuç ve Gelecek Perspektifi

Over dokusu kriyoprezervasyonu, üreme tıbbında hızla gelişen bir alandır. İn vitro folikül olgunlaştırma, yapay over dokusu geliştirme ve kriyoprezervasyon tekniklerindeki iyileştirmeler, gelecekte bu yöntemin daha erişilebilir ve başarılı olmasını sağlayacaktır. Yapay zeka ve genetik araştırmalar ise kişiselleştirilmiş tedavilerle hastalar için daha umut verici sonuçlar sunacaktır. Bu gelişmeler, özellikle kanser tedavisi gören kadınlar ve çocuklar için biyolojik annelik şansını korumada yenibir dönem  açabilir.

Türkiye ‘de Yasal Prosedür

Türkiye’de kadınların yumurtalarını (oositlerini) dondurabilmesi “Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmiştir.30 Eylül 2014 tarihli ve 29135 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmeliğe göre:

Kadınlarda üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanmasını gerektiren tıbbî zorunluluk halleri şunlardır:
a) Kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücrelerine zarar veren tedaviler öncesinde,
b) Üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar (yumurtalıkların alınması gibi operasyonlar) öncesinde,
c) Düşük over rezervi olup henüz doğurmamış veya aile öyküsünde erken menopoz hikâyesinin üç uzman tabipten oluşan sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi durumunda.

Bu düzenleme sayesinde, yukarıdaki koşullardan birini taşıyan kadınlar yumurtalarını dondurup saklatabilir.

Saklama Süresi

Numuneler, merkezlerde en fazla beş yıl süreyle saklanır. Beş yıldan fazla saklanması Bakanlığın iznine tabidir. Saklanan numunelerin değerlendirmeleri, sayımları ve tekrar kullanılmasını engelleyecek şekilde imhası ilgili müdürlük bünyesinde kurulacak komisyon marifetiyle yapılır.

Türkiye’de yumurta ve yumurtalık dokusu dondurma işlemleri, hastaların doğurganlık potansiyelini korumak amacıyla etik ve yasal sınırlar içinde yürütülen önemli tıbbi uygulamalardır. Bu işlemlerden faydalanmak isteyen kişilerin, süreci detaylı olarak öğrenmek için bir tüp bebek uzmanı veya jinekologla görüşmesi ve gerekli yasal evrakları tamamlaması gerekir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

  • Doğurganlık koruma için en uygun yaş aralığı nedir?

20-35 yaş arası ideal dönemdir. 35 yaş sonrasında yumurta kalitesi ve sayısı azaldığı için başarı oranları düşmektedir.

  • Dondurulmuş yumurtalarla hamile kalma şansı nedir?

Yaşa ve dondurulan yumurta sayısına göre değişmekle birlikte %30-60 arasındadır. 35 yaş altında dondurulan yumurtalarda başarı oranı daha yüksektir.

  • Yumurta dondurma işlemi ne kadar sürer?
    • Yumurtalıkların uyarılması: 10-14 gün
    • Yumurta toplama işlemi: 15-20 dakika
    • Dondurma işlemi: 1-2 saat
  • Yumurta dondurma işlemi kaç kez yapılabilir?

Tıbbi gereklilik halinde birden fazla kez yapılabilir. Ancak her işlem arasında en az 1-2 ay beklenmesi önerilir. Yumurtalık rezervi ve genel sağlık durumuna göre doktorunuz uygun sayıyı belirleyecektir.

  • Dondurulmuş yumurtalar ne kadar süre saklanabilir?

Teorik olarak sınırsız süre saklanabilir. Türkiye’de yasal saklama süresi 5 yıldır, bu süre uzatılabilir.

  • Kanser tedavisi öncesi ne yapmalıyım?
  • Onkoloğunuzla tedavi planını görüşün
  • Acil olarak üreme koruma yöntemleri için başvurun
  • Yumurta dondurma veya over dokusu dondurma seçeneklerini değerlendirin
  • Dondurulmuş yumurtalarla doğan bebeklerde sağlık riski var mı?

Hayır, bilimsel çalışmalar dondurulmuş yumurtalardan doğan bebeklerde artmış sağlık riski olmadığını göstermektedir.

  •  Over dokusu dondurma İşlem ne kadar sürer ve nasıl yapılır?
  • Laparoskopik cerrahi ile 30-60 dakika sürer
  • Yumurtalıktan küçük doku parçaları alınır
  • Doku laboratuvarda işlenerek dondurulur
  • -196°C’de sıvı azot tanklarında saklanır
  • Over dokusu dondurma İşleminin riskleri nelerdir?
  • Cerrahi riskler (anestezi, kanama, enfeksiyon)
  • Malign hücre reintrodüksiyon riski
  • Nakil sonrası doku yetmezliği
  • Gebelik oluşmama ihtimali
  •  Over dokusu Kaç kez nakil yapılabilir?
  • Dondurulan doku miktarına bağlıdır
  • Genellikle 2-3 kez nakil yapılabilir
  • Her nakil için yeterli doku rezervi gerekir
  • Over dokusu dondurma işleminde başarıyı etkileyen faktörler nelerdir?
  • Hasta yaşı (35 altı daha başarılı)
  • Dondurulan doku miktarı ve kalitesi
  • Kriyoprezervasyon tekniği
  • Altta yatan hastalığın tipi ve evresi
  • Örnekler başka merkeze transfer edilebilir mi?

Merkezlerde saklanan dondurulmuş embriyo ve/veya gonad dokusu/hücresi,

  • Embriyo için eşlerin birlikte, gonad dokusu/hücresi sahibinin ise bireysel olarak her iki merkeze yazılı başvuruda bulunması,
  • Embriyo ve/veya gonad dokusu/hücresinin teslim edildiği ve teslim alındığına dair yazılı olarak müdürlüğe bildirimde bulunulması,
  • Transferin tüm sorumluluğunun ve ücretinin talep edene ait olması,
  • Transfere ait teknik donanım ve altyapının transferin gerçekleştirileceği merkezce sağlanması,
  • Transferin gerçekleştirileceği tankın transfer edilecek materyalin saklandığı merkez tarafından mühürlenmesi ve materyalin teslim alındığı merkez tarafından mührün kontrol edilerek kendileri tarafından açıldığının tutanak altına alınması,halinde yurtiçindeki başka bir merkeze transfer edilebilir.

Yasal Uyarı: Bu içerik, sağlık konularında genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Her türlü teşhis, tedavi ve tıbbi karar için mutlaka uzman hekiminize danışınız. Doğurganlık koruma kararı öncesi detaylı muayene ve testler gereklidir.Web sitemizde yer alan içerikler, tıbbi öneri veya yönlendirme niteliği taşımaz.

 

Doğurganlığın Korunması