KADIN DOĞURGANLIĞININ KORUNMASI

Kadınlar tıbbi sebeplerin yanı sıra sosyal sebeplerden dolayı da gelecekteki doğurganlıklarını korumayı seçebilirler. Kadınlar için doğurganlık koruma seçenekleri arasında;

• Oosit kriyoprezervasyonu(yumurta dondurma),
• Over dokusunun kriyoprezervasyonu (Yumurtalık Dokusu Dondurma)
• Radyasyon tedavilerinde yumurtalık transpozisyonu (ooforopeksi): Bu prosedür yumurtalıklarınızı radyasyon tedavilerinden korumaya yardımcı olabilir. Cerrahınız yumurtalıklarınızı pelvisinizden yukarı ve tedavi bölgesinden uzağa, karnınıza doğru hareket ettirir. Böylece radyasyon pelvik bölgeye verildiğinde radyasyon alanının dışında kalırlar. Ancak, saçılma radyasyonu nedeniyle yumurtalıklar her zaman korunmaz.
• Radyasyon kalkanı: Bir kurşun kalkanı radyasyon tedavileri sırasında yumurtalıklarınızı koruyabilir.

OOSİT KRİYOPREZERVASYONU – YUMURTA DONDURMA

Oosit kriyoprezervasyonu(yumurta dondurma) yumurtaları gelecekte kullanılmak üzere dondurarak doğurganlığı korumayı amaçlayan bir yardımcı üreme teknoloji biçimidir.
Over(Yumurtalık) yaşlanması günümüzde durdurulamayan bir süreç şeklindedir. Özellikle evlilik ve çocuk sahibi olma yaşlarının ileriye ertelenmesi ile fertilite açısından over yaşlanması önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Embriyo, oosit(yumurta) ve son yıllarda ortaya atılan over doku dondurulması over yaşlanmasının modern tedavi yaklaşımlarıdır. Yumurta dondurma işlemi biyolojik saati durdurmak, üreme alternatiflerini çoğaltmak ve sağlıklı yumurtaları korumak için ideal uygulamadır. Yumurtalar dondurulduğunda, yumurtaların kalitesi ve “dondurulduğu yaştaki biyolojik yapısı yani gençliği” korunur.

OOSİT KRİYOPREZERVASYONU (YUMURTA DONDURMA) KİMLERE UYGULANIR?

Sağlık, kariyer, ekonomi, sorumluluk ve kişisel nedenler sonucunda hastanın hemen çocuk sahibi olmak istememesi durumunda yumurta dondurma işlemi yapılması planlanabilir.
Gebe kalabilme şansı en fazla 25 yaş civarlarında iken bu şans 30’lu yaşlara doğru giderek azalmakta, 35 yaşından sonra ise çok belirgin ve anlamlı olarak düşmektedir. 40’lı yaşlarda daha da azalırken 45 yaşında hamile kalabilmek nerede ise imkansız hale gelmektedir. Yaşla birlikte yumurtaların kalitesi azalmakta, kromozomal olarak bozuk yumurtalar üretilmektedir.
Yapılan çalışmalar temin edilecek yumurtaların uygun ve yeterli olabilmesinde bireyin yaşının önemli olduğunu göstermiştir. Bu nedenle yumurta dondurma işlemi yaptırmayı düşünen kişilerin erken yaşta işlemi planlamaları önerilmektedir. Yumurtalar dondurulduğunda, yumurtaların kalitesi ve “dondurulduğu yaştaki biyolojik yapısı yani gençliği” korunur.
Kadınların (ve özellikle genç kadınların) yumurtalarını dondurma nedenleri:

• • • Prematüer over yetmezliği, pelvik hastalıklar, ameliyat, kanser ve tedavileri (radyoterapi ve kemoterapi) uygulama nedeni ile üreme yeteneğini kaybetme riski ,
    • Çocuk sahibi olma planını kariyer veya eğitim gibi çeşitli sebeplerle sonraya erteleyenler yumurta dondurma işlemi düşünerek üreme fonksiyonlarını koruyabilir ve ileri yaşta sağlıklı bir gebelik planlayabilir.
    • Henüz uygun bir eş bulamamış ve çocuk sahibi olmayı düşünmeyen kişiler üreme fonksiyonlarını korumak amacıyla yumurta dondurma işleminden yararlanabilir.

OOSİT KRİYOPREZERVASYONU (YUMURTA DONDURMA) İŞLEMİ

Yumurta dondurma işleminde uygulanması gereken farklı aşamalar, teknikler, kurallar ve önemli prosedürler vardır .Yumurta dondurma işlemi için başvuran hastalar genel sağlık taramasından geçirilir ve çeşitli kan ve görüntüleme tetkikleriyle üreme sağlığı açısından detaylı değerlendirilir. Yumurtalık dondurmaya uygun olduğu saptanan adaylarda yumurta temin edilmesi için tedavi başlatılır.

Yumurta dondurma işlemi oosit (yumurta) takip etme, toplama, dondurma ve çözdürme gibi aşamalı tedavi sürecine sahiptir.

1. Oosit (yumurta)Takip Etme Süreci
Hastalara yumurtalık dokusunu uyaran hormon bazlı tedaviler uygulanır. Bu süreç zarfında hasta yakın takip edilir, aralıklı kan ve görüntüleme testleri uygulanarak yumurtaların olgunlaşma süreci değerlendirilir.Yumurtaların büyümeleri, sayılarının artmaları ve olgunlaşmaları hedeflenir.
2. Oosit (yumurta)Toplama İşlemi
Olgunlaştığı tespit edilen yumurtalar klinik şartlarında ultrason yoluyla görüntülenir ve yumurtalıklara ulaştırılan girişimsel yöntemler yardımıyla toplanır.
3. Oosit (yumurta)Dondurma İşlemi
Kriyoprotektan adı verilen koruyucu maddeler kullanılarak -196 derecede özel sıvı nitrojen tanklarda güvenli şekilde saklanarak depolanır.
4. Oosit (yumurta)Çözdürme İşlemi
Dondurulmuş yumurtalar önemli bir bozulma olmadan yıllarca saklanabilir. Dondurulduktan sonra -196 C’de donmuş olarak bekleyen yumurtalar kullanılma zamanı geldiğinde tüp bebek sürecinde kullanılmak üzere çözülürler. Öncelikle sıvı azot tankından çıkarılan yumurtalar oda ısısında çözülür ve özel bir sıvı çerisinde bekletilerek mikroskop altında değerlendirilir. Ardından bu işlem sonrasında sağlıkla çözülmüş olanlar döllenme gerçekleşmesi için mikroenjeksiyon işlemine alınırlar. Oosit (yumurta) laboratuvar ortamında sperm hücresiyle birleştirilerek kadın rahmine transfer edilir. Yumurta dondurma işleminde temin edilen yumurtaların tamamı sağlıklı bir gebeliğe olanak vermeyebilir.Yumurtanın özellikleri, anne adayının yaşı, rahim dokusunun sağlığı, genel vücut sağlığı gibi farklı parametreler etkilemektedir.

OOSİT KRİYOPREZERVASYONU YASAL PROSEDÜR

Ülkemizde hangi tıbbi durumlarda kadınların yumurtalarını (oositler) dondurmak için başvurabileceği Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenmiştir. 30 Eylül 2014 tarihinde yayınlanan bir yönetmelik ile evli olmayan ancak yumurtalık rezervi azalmış, henüz doğurmamış veya aile öyküsünde erken menopoz hikâyesi bulunan kadınlar yumurtalarını dondurarak saklatabilecektir. Bu durumun üç uzman tabipten oluşan sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi durumunda yumurtalar dondurulabilmektedir. Ayrıca, kemoterapi ve radyoterapi gibi oosit hücrelerine zarar veren tedavilerde veya üreme işlevinin kaybedilmesine yol açacak ameliyatlar öncesinde (yumurtalıkların alınması gibi) oositlerin dondurulması mümkündür.
Dondurulan oositler, ilgili yönetmelikteki sınırlama çerçevesinde, en fazla 5 sene saklanabilmektedir. Fakat Sağlık Bakanlığı’na dilekçe ile uzatma talebinin iletilmesi halinde bu sürenin uzatılabileceği de belirtilmiştir.

OVER TİSSUE CRYOPRESERVATİON – OVER DOKUSUNUN KRİYOPREZERVASYONU

Over dokusunun kriyoprezervasyonu (Yumurtalık Dokusu Dondurma) doğurganlığı korumak için yumurtalığın dış tabakasından alınan dokunun dondurulmasını ve yumurtalık dokusunun ileride kullanılmak üzere saklanmasını içerir.
Over dokusunun kriyoprezervasyonu yumurtalık kapasitesini herhangi bir nedenle erken yaşta kaybetme tehdidiyle karşı karşıya kalan kadınlar için son derece önemli bir alternatiftir. Kanser cerrahisi veya radyoterapi, kemoterapi alacak hastalarda, çocukluk yaşı tümörleri veya rahim kanseri gibi herhangi bir nedenle erken yaşta yumurtalıkların alınması planlanan hastalarda, umut vadeden bir yöntemdir. Kadında kanser olması halinde, kemoterapi ve / veya radyoterapiden önce yumurtalık dokusu alınabilir ve tedavi bitiminden sonra “geri nakledilmek” üzere dondurulabilir. Bu başarılı olursa, ideal durumda doğal yoldan gebelik mümkündür.
Over dokusunun kriyoprezervasyonu nispeten nadirdir ancak sonrasında 130’dan fazla canlı doğumun gerçekleştiğine dair raporlar vardır. Yumurtalık dokusu koruma işleminin başarısı, yumurtalıkların çıkarıldığı sırada içerdiği yumurta sayısına bağlı olabilir. Bu sayı yaşla birlikte azalır, bu nedenle daha genç dokular daha iyi sonuçlar verir.

OVER DOKUSUNUN KRİYOPREZERVASYONU KİMLERE UYGULANIR?

Yumurtalıklardan alınan dokunun dondurulması, kanser veya yumurtalıkları etkileyen diğer hastalıkların tedavisi gören çocuklarda ve yetişkinlerde gelecekte doğurganlık ve hormon üretimi için bir şans sağlayabilir. Bu yüzden yumurtalık dokusunun dondurularak saklanması, kanser hastalarında, özellikle genç kızlarda ve kadınlarda doğurganlığı korumak için dünya çapında giderek daha fazla uygulanmaktadır.
Yumurtalık dokusunu dondurmak :

• • • Adet dönemi başlamamış kızlarda doğurganlığın korunması için tek seçenek ise
    • Kanser tedavisi görecek kadınlara,
    • Doğurganlık ilaçları kullanamayan kadınlara,
    • Yumurtalık stimülasyonu yapamayan ergenlik öncesi kadınlara uygulanır.

OVER DOKUSUNUN KRİYOPREZERVASYONU İŞLEMİ

Laparoskopi veya laparotomi yoluyla cerrahi olarak alınan over dokusunun yumurta hücrelerini içeren korteks bölgesi 1cm’lik şeritler halinde kesilerek vitrifikasyon veya yavaş dondurma işlemi ile dondurulur. Hasta tedaviyi tamamlayıp hamile kalmak isteyene veya normal hormon üretimine dönene kadar saklanır.

Tıbbi tedavi tamamlandıktan veya hazır hale geldikten sonra dondurulan yumurtalık dokusu özel yöntemler ile çözülerek yine cerrahi olarak aynı bölgeye (Yumurtalıklara) yerleştirilir . Nakil başarılı olursa ve hasta yumurta üretirse, gebelik doğal olarak veya tüp bebek (IVF) yoluyla gerçekleşebilir. Bu işlem ile yumurtalık doğurganlık ve hormon üretim kapasitesi geçici bir süre için (6ay-2 yıl) için tekrar devam etmektedir.

Gebelik olasılığını artırmanın yanı sıra, yumurtalık dokusu korumanın hormon üretimi gibi ek bir faydası da vardır. Daha önce dondurulmuş, sağlıklı yumurtalık dokusu, doğal hormon üretimini geri kazandırmak için tedaviden sonra yeniden nakledilebilir.