Üreme
Üreme ya da çoğalma kısaca bir canlının neslini devam ettirmesi olayıdır. Bu olayın iki temel fonksiyonu olduğu söylenebilir. Bunlardan birincisi, yaşamın temel yapısının gelecek nesillere aktarılması; ikincisi ise yeni bireylerin oluşmasının sağlanmasıdır.
İnsan Gelişimi
Kadın ve erkek üreme sistemi gametlerin üretilmesi amacı ile özelleşmiş özel organlardan oluşmaktadır. Bazı üreme organları cinsiyet hücrelerini üretir, diğerleri bu hücreleri başka organlara taşır. Bazı üreme organları da cinsiyet özelliklerinin oluşumu, gelişimi ve devamlılığını sağlayan hormonlar salgılar.
İnsanın gelişimi testislerde üretilen erkek gamet (sperm) ile kadınlarda üretilen gametin (oosit; yumurta) birleşerek, zigot denilen tek bir hücreyi oluşturması ile başlar. Zigot, anne ve babadan gelen kromozom ve genleri (genetik bilginin birimleri) içerir. Tek hücreli bir organizma olan zigot defalarca bölünür. Bölünen hücreler göç ederek, büyüyerek ve farklılaşarak çok hücreli bir organizma olan insanı oluşturur.
İnsan gelişimi; bir dişinin oositinin(yumurtanın), bir erkeğin spermi tarafından döllenmesiyle başlayan ve kesintisiz devam eden bir süreçtir.
Endokrin Sistem
Endokrin sistem, hormon olarak adlandırılan fizyolojik ve farmakolojik etkinliğe sahip kimyasal maddeleri sentezleyen, depolayan ve salgılayan endokrin bezler olarak adlandırılan doku ve organlardan oluşmuş;vücuttaki faaliyetleri kontrol eden, kimyasal habercilerle iletişim kuran denetleyici ve düzenleyici sistemdir.
Hormon genelde bir endokrin organ (salgı bezi) tarafından salgılanan, ekstraselüler sıvıda çözünmüs olarak bulunan ve kan dolaşımı yoluyla hedef hücrelere taşınarak buradaki çeşitli özgül dokular üzerinde fonksiyonel etki yapan aktif iç salgı maddeleridir.
Endokrin Organlar Ve Salgıladığı Hormonlar
- Hipotalamus
1- Gonadotropin serbestleştirici hormon (GnRH= LHRH)
2- Tirotropin serbestleştirici hormon (TRH)
3- Kortikotropin serbestleştirici hormon (CRH)
4- Büyüme hormonu serbestleştirici hormon (GNRH)
5- Melanosit stimülan hormonu serbestleştirici hormon
- Hipofiz Bezi
Ön Hipofiz(Adenohipofiz)
1-Büyüme hormonu(BH), growth hormon(GH)
2-Adrenokortikotropik hormon(ACTH)
3-Tiroid stimüle edici hormon(TSH)
4-Follikül stimüle edici hormon(FSH)
5-Luteinleştirici hormon(LH)
6-Prolaktin (PRL)
7-Melanosit stimüle edici hormon (MSH)
Arka Hipofiz(Nörohipofiz)
1-Antidiüretik hormon(ADH)
2-Oksitosin
- Tiroid Bezi
1-Triiodotyronine(T3), Tyroxine(T4)
2-Kalsitonin
- Paratiroid
1-Kalsitonin
- Timüs Bezi
- Adrenal Bezi
Korteks
1-Kortizol
2-Aldosteron
Medülla
1-Epinefrin(E),(adrenalin)
2-Norepinefrin(NE),(Noradrenalin)
- Pankreas
1-İnsülin
2-Glukagon
- Overler (Yumurtalıklar)
1-Östrojen
2-Progesteron
- Testisler
1-Testesteron
Dolaşıma salgılanan bir hormon vücudun bütün bölgelerine gidebilir. Ancak hormonlar etkilerini sadece belirli hücrelerde ve dokularda gösterir. Bu hücrelere ve organlara hedef hücre veya organ denir. Kanda belirli bir seviyeye geldiklerinde fonksiyonlarını gösterebilirler. Hormonlar etkilerini hücre membranı yüzeyindeki, ya da sitoplâzmanın veya çekirdeğin içindeki reseptörleri aracılığıyla gösterir. Hormon molekülleri, sentezlenip salıverildiği hücreden, kendisi için uygun bir reseptör veya hedef hücreye taşınır. Hormon vasıtasıyla ile iletilen haber çoğu zaman, hücre membranında, hücre içerisinde belirli bir işlevi kontrol eden intraselüler ikinci bir haberciye aktarılır, sonuçta endokrin hücreden çıkmış olan haber hedefine ulaşmış olur. Görevini tamamlayan hormonlar, etkilediği hedef hücrede ya da karaciğerde parçalanır.
Ancak organizmadaki haber akımı bu noktada sonlanmaz ve hedef hücrede feedback (geri besleme) mekanizmasının çalışmasına neden olacak işlevler harekete geçer. Feedback mekanizması reseptör hücrenin ekstraselüler(hücredışı) sıvıya bir metabolit veya baska bir hormon salgılanmasına neden olur. Reseptör hücreden salgılanan bu kimyasal madde, endokrin hücreye haberin alındığını ve gerekenin yapıldığını bildirir.
Pozitif ve negatif olmak üzere iki tane geri besleme (feedback) mekanizması vardır.
- Pozitif geri besleme (feedback) :Herhangi bir endokrin bezi kontrol eden salgının artışının, endokrin bezdeki aktiviteyi artırmasıdır.
- Negatif geri besleme (feedback): Herhangi bir endokrin bezi kontrol eden salgının artışının, endokrin bezdeki aktiviteyi azaltmasıdır. Negatif feedback mekanizmasında, genellikle bu durum endokrin hücreyi inhibe eder ve aynı bilgiyi veya haberi iletmesini durdurur.
Hormonların salgılanması: endokrin bezlerden süreklidir. İstirahat halindeki salgılanma bazı endokrin hücrelerde gün içerisin belirli bir ritm gösterir. Endokrin bezin uyarılması hormon salgılanmasını artırır. Uyarının kesilmesi veya inhibitör bir sistemin aktivasyonu ise, salgının azalmasına veya bazal düzeye dönmesine neden olur. Fazla ya da az salgılanmaları halinde bazı anormallikler ortaya çıkar.
Hormonların fizyolojik fonksiyonları genelde dört olayın düzenlenmesine yöneliktir:
1. İç ortamın değişen dış koşullara uygun şekilde sürdürülmesi:
(su ve elektrolit dengesi, asid-baz dengesi, kan basıncı, vücut sıcaklığı)
2. Enerji üretimi, kullanımı ve depolanması
3. Üreme
4. Büyüme ve gelişme
Üreme Ve Hormonlar
Kadının doğal menstrüyel siklusunu, yumurtanın olgunlaşması ve erkekte sperm yapımını, kontrol altında tutan hormonal sistem ve hormonal etkileşimlerdir.
Hipotalamus ve hipofiz üreme fizyolojisinde önemli role sahip iki önemli merkezi sinir sistemi bölgesidir. Bu yapılar arasında çok sıkı bir fonksiyonel iletişim vardır. Üreme fonksiyonlarının oluşması için gerekli döngüyü başlatan hipotalamustan salınan gonadotropin serbestleştirici hormon (GnRH, Gonadotropin Relasing Hormon = LHRH; luteinize hormon-releasing hormon ) dur. GnRH etkisi ile önce depolanmış rezerv, sonra sentez edilmiş reserv salınmaktadır.
Hipotalamustan salınan GnRH kontrolü altında salgılanan gonadotropinler yumurtalıkları ve testisi etkileyen hormonlardır.