Kadın Üreme Sistemi

Kadın üreme sistemi bir kadının hamile kalmasını, embriyo ve fetüsün beslenmesini ve doğurmasını sağlayan tüm kadın organlarını ifade eder. Kadındaki üreminin anlamı hamile kalmak ve bunun sonucunda da bebek sahibi olmaktır. Yaklaşık 13 yaşında pubertenin başlaması ile kadın menstruyel siklus görmeye başlar ve doğurganlık dönemine girer. Genellikle 45 yaş civarında çocuk sahibi olma kabiliyeti kaybolur.
Kadınlarda üreme sistemini yumurta gelişiminin, hormon üretimi yapıldığı en önemli cinsiyet organı olan overlerden ( yumurtalıklardan) ve yumurta hücresinin taşındığı ve korunduğu, döllenme oluştuğunda embriyo’yu korumaya ve beslenmesine yardım eden yardımcı yapılardan oluşur.Kadın üreme sisteminin faaliyeti, hem beyinden hem de yumurtalıklardan salgılanan ve yumurtaların gelişmesini ve salınmasını sağlayan hormonlar tarafından kontrol edilir.

Kadın Üreme Sistemi Organları

1. Overler (Ovaryum-yumurtalık),
2. Uterus tüpleri (fallop tüpleri),
3. Uterus(rahim)
4. Vajina(rahim ağzı)
5. Vulva,
6. Meme bezleri

 

Overler (Ovaryum) (Yumurtalıklar)

Kadın vücudunda uterusun (rahimin) iki tarafında tüplerin sonunda yer alan germinal ve endokrin özellikte bir çift organdır. Overler( yumurtalıklar) primer (primordial) folikül adı verilen foliküllerde kadın üreme hücrelerinin yapımını, depolanmasını ve kadın cinsiyet hormonlarının (östrojen ve progesteron) yapılmasını ve salgılanmasını sağlar.
Overler 2,5–5 cm. boyunda,1,5–3 cm eninde, 0,6–1,5 cm kalınlığında uterusun iki yanında pelvis boşluğunun yan duvarlarına yakın olarak yerleşmişlerdir. Boyutlarında değişim yaş ve menstrüel durumla değişebilen endojen hormonel duruma bağlıdır. Overlerin yüzeyi gençlerde germinal epitel adını alan kübik epitel ile erişkinlerde ise tunika albuginea isimli lif dokusu ile kaplıdır.
Overlerin yapısında başlıca üç kısım bulunur.

1-Hilus:Mesovariumun (yumurtayı yerinde tutan periton kıvrımı) tutunduğu kısımdır.Sinirler ve kan damarları vardır.
2-Korteks: Overin dış kısmıdır. Değişik fazlarda foliküller bulunur. Ergenlik döneminden (puberteden) sonra foliküllerin içinde farklı gelişim evresindeki yumurta hücreleri bulunmaktadır.
3-Medulla: Korteksin altında overlerin orta bölgesini oluşturan medulla gevşek bağ dokusundan ibarettir ve iri kan damarları, lenfatikler, sinirler içerir.

Fallop Tüpleri (Tuba Uterina)

​Uterusun her iki tarafından yumurtalıklara doğru uzanan 7–12 cm. uzunluğunda tüp yapılardır. Fallop tüplerinin görevi ovumu yakalamak, spermle karşılaşması için uygun ortam hazırlamak ve fertilize ovumu beslemektir.
Fallop tüplerinin biri uterisa açılan, diğeri de overlerin yakınında periton boşluğa açılan iki ucu bulunur ve 4 anotomik bölgeye ayrılır.

• İnterstisyel kısım: Fallop tüpünün en dar kısmı olup, uterusa açılan deliği oluşturur.
• İstmus: Uterusa yakın en dar kısımdır.
• Ampulla: Fallop tüpünün en geniş kısmıdır. Döllenme burada olur.
• İnfundibulum: Fallop tüpünün periton boşluğuna açılan huni şeklinde ağzıdır. Serbest kenarı parçalı uzantılar şeklinde olup fimbriya adını alır. Fimbriyalar yumurtalıklara temas etmeden oldukça yakın bir mesafede sonlanır. Ovulasyon (Yumurtlama) esnasında yumurtalıktan atılan yumurtayı fimbrayalar yakalar.

​Fallop tüplerinin duvarı histolojik olarak 3 kattan oluşur.

​1-Tunika Mukoza: En sık olarak infundibulum ve ampullada bulunurlar. Mukoza birçok primer ve sekonder dallanmalar yapar. Tunika Mukoza epitel ve lamina propriyalardan oluşmuştur.

• • Epitelyum; Sili hücreler ve aralarında yerleşik salgı hücrelerinden oluşur. Salgı hücrelerinin salgısı oositin ve döllendiği taktirde zigotun uterusa geçişine kadar beslenmelerini sağlar. Aynı zamanda salgı hücrelerinin salgısı içinde bulunan bazı maddelerin ampullaya ulaşan spermlerin kapasitasyonunda etkili oldukları düşünülmektedir. Silli hücreler hormon bağımlı değişiklik gösterirler. Foliküler fazda östrojen etkisiyle irileşir ve sayıca artar. Salgı hücrelerinin salgılama kapasiteleri bu dönemde artar. Silli hücreler ve salgı hücrelerinde bu değişiklikler ovulasyona yakın en üst düzeye çıkar ve luteal fazda geriler.
  • Lamina propriya:Bağ dokusu içine yayılmış fibroblast benzeri hücreler,mast hücreleri ve lenfoid hücrelerinden oluşur.

​2-Tunika muskularis: İçte sirküler, dışta kas liflerinden oluşur.
3-Tunika seroza: Organı en dıştan saran yapıdır.

Uterus (Rahim)

​Pelvis boşluğunda vaginanın üzerinde yer alan içi boş kalın duvarlı kas tabakasından oluşur. Spermin serviksten fallop tüplerine geçişini ve blastosistin implante (tutunup) yerleşmesini fetus haline gelip sonra da termde doğmasını sağlar. Uterus doğum esnasında güçlü kontraksiyonlar (ritmik kasılma) gerçekleştirir. Bu kasılmalar sonucunda doğum gerçekleşir

Uterus anatomik olarak 4 bölümde incelenir;

1-Fundus: Uterusun gövdesinin üst kısmıdır. Fallop tüpleri fundusun her iki yanına açılır.
2-Korpus:Fallop tüplerinin uterusa açıldıkları seviyenin altında kalan ve istmusa kadar uzanan uterusun ana parçasıdır.Uterusun gövdesi hormonal ve gebelik durumlarına göre şekil ve boyut değiştirir.
3-İstmus:Korpus uteri ile serviks arasında kalan kısımdır.
4-Serviks:Vagina ön duvarında sonlanan uterusun en alt kısmıdır.Serviks silindirik bir yapıya sahip olup,vajinanın üst tarafı ile uterusun içini birleştirir. Serviks’in iç duvarında kript denilen salgı bezleri bulunur. Bu bezlerin salgıladığı alkalin mukus ile spermler, vajinanın salgıladığı asidik salgıların etkisinden korunur. Kript bezleri aynı zamanda sperm rezervuarı(deposu) olarak da görev yaparlar.

Uterus duvarı üç katmandan oluşur;

1-Tunika serosa (peritoneum) ;Dış serozal tabaka. Seröz ( su gibi) sıvı salgılayarak, uterus ile etrafındaki organların yapışmasını engeller.
2- Tunika mükülaris (myometrium) : Orta tabaka. Kalın bir tabaka olup, bağ ve kas dokusundan oluşmaktadır.
3- Tunika mukoza (endometrium): İç tabaka. Uterus kavitesini örter. Endometriyum, bazal ve fonksiyonel tabaka olmak üzere iki katmandan oluşur. Fonksiyonel tabaka, over hormonlarının (östrojen ve progesteron) etkisiyle değişime uğrar. Bu değişim, puberteden menopoza kadar sürer. Menstrüyel dönemin ilk yarısında endometriyum kalınlaşır ve döllenme gerçekleşirse uygun ortam sağlanması için hazırlanır. Eğer döllenme veya endometriyuma tutunma gerçekleşmediği durumlarda, vajinal yolla kalınlaşmış endometriyum doku kaybetmeye ve kanama şeklinde incelmeye çalışır.

Vajina

Vajina vulvadan rahme doğru uzanan yapıdır. Vajinanın görevi erkekten semenin alınmasını sağlamaktır. Aynı zamanda aşağı doğum kanalını oluştururken, uteral salgıların ve menstrüyel kanamanın vücut dışına atılmasında rol oynar.
Vajina yüzey hücreleri over hormonlarının etkisiyle sürekli dökülür. Dökülen bu hücrelerdeki glikojen, vajina florasında yer alan Döderlein basilleri tarafından laktik aside dönüştürülür. Bu nedenle PH. sı asittir (pH 4-4,5). Laktik asitli ortam vajinayı enfeksiyonlara karşı korur. Epitel yapısı menstrüel siklus boyunca östrojen ve progesteron oranlarına bağlı değişiklikler gösterir. Çocukluk döneminde östrojen yetersizliği ve menopoz sonrası östrojen çekilmesi ile vajina pH.şı alkalene kayar. Bu durum, vajinal enfeksiyon gelişmesine zemin hazırlar. Vajinadaki hücreler mukus salgılamaz, ancak komşu dokulardan gelen sıvılar vajina yüzeyini sürekli nemli tutar.

Vulva

​Vajina açıklığının etrafını oluşturur. Vulva ile mons pubis, labia minor, labia major, Bartholin bezleri, Klitoris ve bulbus vestibuli gibi dış genital organların tümü ifade edilir.

Memeler

​İkinci ve altıncı kotsalar arasında, sternumdan aksillaya kadar olan bölgede yer alan memeler glandüler doku, stroma ve yağdan oluşmuştur.
Memenin parenkim dokusu 15–20 lobdan oluşmuş olup, her biri kanallarla (duktus laktiferus) meme başına açılır. Bu kanallar meme başına açılmadan hemen önce hafif bir genişleme gösterirler( Sinus laktiferus). Kollajen lif yoğunlukları deriden meme dokusuna ve oradan da meme guddesi altına uzanır ve ligament suspensory adını alır. Meme başında(pilla mama) duktus laktiferusların açıldığı küçük delikler ve meme başının etrafındaki deride ise ter ve yağ bezlerinin bulunduğu areola adı verilen daha koyu renkli bir bölge bulunur.
Meme gelişmesi puperte döneminde başlayarak gebelik ve laktasyon dönemine kadar sürer. Gelişmesinin son şeklini gebeliğin son ayları ve laktasyon sırasında tamamlar. Meme dokusu, süt yapan bezleri içerir. Doğumdan sonra hipofizden salınan prolaktin hormonunun kontrolünde olarak meme dokusundan süt yapımını başlatıp, devamını sağlar.