Erkek İlk Muayene

İnfertil erkeğin değerlendirilmesi bu konuda uzman bir üroloji uzmanı tarafından yapılır. Erkekte infertilite açısından değerlendirme üç aşamadan oluşmaktadır, bu aşamalar şu şekilde sıralanabilir;

1. Muayene Anamnez (hikâye),Fizik muayene
2. Semen analizi
3. Tanıya yardımcı yöntemler:

• • • Sperm Testleri (Sperm Fonksiyon Testleri, Sperm Antikor Testleri, Sperm DNA testleri
    • Laboratuvar testleri (Genetik testler, Hormon testleri, İdrar analizleri, semen kültürü)
    • Görüntüleme Yöntemleri
    • Testis Biyopsisi

İnfertil erkeğin değerlendirilmesinde pek çok test mevcuttur. Ancak ne her erkek tek bir test ile yeterinde değerlendirilebilir ne de bütün testler her hastaya mutlaka yapılmalıdır. İnfertil erkeğin incelenmesinde ilk değerlendirme ucuz, hızlı ve non-invazif olmalıdır. Bu değerlendirmede amaç, altta yatan patolojinin hangi düzeyde olduğunu ortaya koymaktır. Bununla birlikte kadının da eş-zamanlı değerlendirilmesi gerekir. Ancak bu şekilde gereksiz girişimlerden ve istenmeyen yan etkilerinden kaçınılarak uygun tedavi seçimi yapılabilir.

Anamnez  (Tıbbı Öykü)

İyi alınmış bir anamnez erkek infertilitesinin tanımlanmasında ve sebebin belirlenmesinde çok önemli bilgi ve ipuçları verebilir. Anamnez sırasında araştırılan faktörler şu şekilde sıralanabilir;

• İnfertilite öyküsü: İnfertilitenin süresi, eski veya yeni eşte daha önceki gebelikler, daha önce yapılmış tetkik ve tedaviler ve eşin tetkik ve tedavisi değerlendirilmesini içerir.
• Cinsel yaşam öyküsü: Kişide erektil fonksiyon, libido durumu, ejakulasyon durumu çok önemlidir. Ayrıca cinsel ilişki sıklığı ve zamanı, masturbasyon alışkanlığı, kayganlaştırıcı kullanımı sorgulanır.
• Çocukluk çağı hastalıkları ve gelişim öyküsü: Kriptorşizm(inmemiş testis), herni(fıtık) onarımı, testis torsiyonu, mesane boynu ameliyatları öyküsü fertilite(doğurganlık) durumu için çok önemlidir. Ayrıca puberte başlangıcının normal zamanında olup olmadığı sorgulanır.
• Enfeksiyonlar: Son 3 ay içerisinde geçirilmiş yüksek ateşli bir hastalık, kabakulak orşiti, cinsel yolla bulaşan hastalıklar (bel soğukluğu, frengi, HPV) ve genito-üriner tüberküloz sorgulanır. Erişkin yaşta geçirilen bir kabakulak enfeksiyonu eğer testisleri de etkilerse, şiddetli testis doku hasarına yol açabilir. 39 – 40°C ye kadar yükselmiş bir ateşli hastalık ya da viremi testiküler fonksiyonu bozduğu için sperm üretimi geçici olarak duraksayabilir. Yeni bir semen analizi ve doğru sonuç alınabilmesi için bu durumda yaklaşık 3-6 aylık bir sürenin geçmesi gerekecektir. Ayrıca enfeksiyon hastalıkları, kanallarda tıkanıklığa dolayısıyla da sperm üretimi ve üretilen spermin dışarıya naklinde problemlere yol açabilir.
• Cerrahi Öykü: Orşiektomi(Kanser veya torsiyon sebebiyle testisin alınması), Orşiopeksi (İnmemiş testislerin skrotuma indirilmesi),pelvik travma, pelvik-inguinal-skrotal operasyonlar, mesane boynu ve prostat operasyonları, ret-roperitoneal operasyonlar fertilite üzerinde etkili girişimlerdir. Geçirilmiş cerrahi girişimler kanallarda tıkanıklığa dolayısıyla da sperm üretimi ve üretilen spermin dışarıya naklinde problemlere yol açabilir. Mesane boynuna yapılan girişimler retrograd ejekülasyona yani meninin dışarıya değil mesane içerisine boşalmasına neden olabilir.
• Gonadal toksinlere maruziyet: Yüksek ısı, kimyasal ajanlar, sigara, alkol kemoterapi, radyoterapi mesleki nedenlerle maruz kalma (Zirai ilaçlama kimyasal madde üretimi, radyoaktif madde üretim, depolama veya sevki vb.) sorgulanır. Kemoterapi veya radyoterapi uygulamaları da spermatogenezi ancak 4-5 yılda normale dönmekte veya kalıcı olacak şekilde bozulabilmektedir. Böyle bir durumun bilinmesi hastanın bilgilendirilmesi ve tedavi şeklinin belirlenmesi açısından önem taşır, ayrıca böyle bir hasta da tedaviden önce meni örneği alınarak spermlerin dondurulması gelecekte fertilitenin devamı açısından çok önemlidir.
• Sistemik hastalıklar: Diabet (şeker hastalığı), Kan dolaşım bozukluğu Sık solunum yolu enfeksiyonları, bronşit, koku alamama, kronik baş ağrısı, görme bozuklukları gibi şikâyetler Göğüslerde anormal büyüme (jinekomasti) sorgulanır. Sık solunum yolu enfeksiyonu Kartegener send-romunu, koku bozukluğu Kalmann’s sendromunu, galaktore, baş ağrısı, görme bozukluğu ise hipofiz tümörlerini düşündürür.
• Kullanılan ilaçlar: Simetidin, sulfazalasin, nitrofurantoin ve anabolizan steroidler testisküler fonksiyonları bozan ilaçlar sorgulanır. Birçok ilacın sperm yapımını olumsuz yönde etkiledikleri bilinmektedir.
• Aile öyküsü: Aile üyelerinde kistik fibrozis veya androjen reseptör yetersizliği gibi konjenital patolojilerin olup olmadığı, infertil erkek veya kız kardeş, baba tarafında infertil bireyler ve yardımcı üreme teknikleri tedavisi görmüş yakın akrabalar sorgulanır.

Sorgulanan bu faktörlerden bir veya birden fazlasının varlığının saptanması, erkeğin tedavisi için bir umut ışığı doğuracaktır. Eğer düzeltilebilir bir sebep bulunabilirse ilk önce bu problemin düzeltilmesi yoluna gidilerek çift yardımcı üreme teknikleri gibi pahalı ve zahmetli yöntemlerden korunmalıdır.

Fiziki Muayene

Genel fizik muayeneye ek olarak, özellikle penis, uretra ağzı, testislerin yerleşimi ve boyutları, vaz deferenslerin varlığı ve epididimlerin kıvamı, varikosel ve sekonder seks karakterleri muayene edilir.

• Sekonder seks karakterleri (vücut yapısı, kıllanma ve meme gelişimi). Jinekomasti(erkekte meme büyümesi) bir endokrin bozukluğun yanında adrenal tümör ve testis tümörü için uyarıcı özellik taşır.
• Penis muayenesi: Peniste doğuştan(hipospadi) veya sonradan geçirilen bir cerrahi operasyona bağlı, fonksiyon kaybı oluşturabilecek şekilsel rahatsızlıklar incelenir.
• Testislerin Muayenesi: Testisler fizik muayene esnasında uygulanan basıya veya hastalıklarının tunika albugineada oluşturduğu gerginliğe son derece hassastır. Bu sebeble muayene iki elin parmak uçlarıyla dikkatlice yapılır. Testis içerisinde ağrısız sert kitlenin varlığı halinde aksi ispat edilene kadar tümör düşünülmelidir. Testiste ağrısız kitle durumunda testis tümörü veya sifiliz gomu söz konusudur. Testisler skrotum içinde bulunamayabilir, bu durumda retraktil testis, inmemiş testis (kriptorşidizm),anorşizim veya ektopik testis akla gelir. İnmemiş testisde genellikle organ kasık bölgesinde palpe edilir. Skrotum içinde palpe edilen testisin büyüklüğü ve kıvamına dikkat edilmelidir. Sert ve atrofik testis primer infertilitenin sebebi olabilir.
• Her iki vaz deferensin ve epididimin varlığı ve kıvamı kontrol edilir.
• Abdominal ve inguinal bölge muayenesi (kitle, inmemiş testis, herni)
• Varikosel varlığı ve derecesi değerlendirilir. Varikosel mutlak incelenmesi gereken bir önemli patolojidir. Varikosel muayenesi sırasında ayağa kalkarak karın iç basıncını arttıracak şekilde öksürmek veya ıkınmak (Valsalva manevrası) gerekebilir.