YUMURTALIKLARIN UYARILMASI

Yumurtalıkların uyarılması diğer adıyla ovülasyon indüksiyonu, anne adayının yumurtalıklarının (overler) uyarılması işlemidir.

Yardımcı üreme tekniklerinde yumurtalıkların uyarılmasında amaç yeterli sayıda ve iyi kalitede embriyo elde etmektir. Bunun için ilk basamak ise yeterli sayı ve kalitede döllenme yeteneğine sahip yumurtanın oluşturulmasıdır. Bu amaçla hastanın yaşına, hormon düzeylerine, ultrasonografide saptanan küçük yumurta sayısına yani yumurtalıklarının rezervine göre her hastaya özel tedavi protokolleri kullanılmaktadır.

Yumurtalıkları uyaran ilaçlar tek başına verildiğinde folliküller kontrolsüz ve zamansız olarak çatlayabilir. Bu duruma erken luteinizasyon adı verilir. Bu riski en aza indirmek için yumurtalıkları uyarmadan önce kadının kendi hormonlarını baskılamak gerekir. Bu amaçla yumurtalık hormonlarını baskılayan ilaçlar kullanılır. Bu ajanlar ilk önce yumurtalıklarda aşırı bir uyarıya neden olur ancak daha sonra güçlü bir baskılanma yaratır. İlk başta ortaya çıkan uyarılmaya flare-up etki adı verilir. Bu sayede hormonların salınımı tamamen kontrol altına alınır. Baskılama değişik protokollere göre yapılabilir.

Yumurtalıkların uyarılmasında amaç yeterli sayıda 16-20mm çapında follikül (içinde yumurta bulunan küçük kistler) elde etmektir. Tüm tedavi şemalarında adet kanamasının 2. veya 3. gününde ultrasonografik değerlendirme ve kanda hormon düzeylerinin belirlenmesi sonrasında tedavi şekline karar verilir.

Tedavi süresince belli aralıklarla ultrasonografi ile folliküllerin büyümesi, rahim içi adet tabakasının kalınlığı ve kan hormon düzeylerine göre ilaç dozu ayarlanır gerektiğinde başka ilaçlar da eklenebilir. Her kadının tedaviye cevabı farklıdır ve bütün bu değerlendirmeler hastaya özel olarak yapılmaktadır. Yumurta gelişimi ortalama 10-12 gün sürmektedir ve bu süre her hastada yumurtalıkların cevabına bağlı olarak değişmektedir.

Yumurtanın içinde bulunduğu follikül belli bir büyüklüğe ulaştıktan sonra yumurtanın olgunlaşmasını sağlamak amacıyla ilaç uygulanır ve bu uygulamadan ortalama 36 saat sonra yumurta toplama işlemi yapılır.

Bazı ilaçlar şu amaçlarla kullanılabilir:

    • Yumurtalıkların Uyarılması İçin Kullanılan İlaçlar (Gonadotropinler)
          • Menotropinler
          • Follitropinler
    • Yumurtalıkların Baskılanması İçin Kullanılan İlaçlar
          • GnRH analogları
          • GnRH antagonistleri
    • Yumurtaların Olgunlaşması İçin Kullanılan İlaçlar
          • İnsan Koryonik Gonadotropini (HCG= Human Chorionic Gonadortopin)
    • Rahimi desteklemek için Kullanılan İlaçlar
          • Progesteron
  • GONADOTROPİN ENJEKSİYONLARI

Bu iğneler çok sayıda follikül elde etmek için kullanılırlar. Etkinlik  aşağı yukarı benzerdir.

      • İntramusküler (Kalça içi injeksiyon) olarak yapılanlar.
      • İntramusküler (Kalça içi injeksiyon) yapılabildikleri gibi subkütan(cilt altı) da yapılabilenler.

İlk enjeksiyona genellikle adetin 2.-4. günleri arası başlanır. Kas içi enjeksiyon için kalça üst-dış yanı tercih edilirken, cilt altı enjeksiyon için ön karın duvarı, veya uyluk ön kısmı (ön kısmının üçde bir orta kısmı) tercih edilir.

UYARI VE ÖNLEM:

      • Gonadotropinler hafiften ciddiye kadar reaksiyonlara sebep olabilecek güçlü bir madde olup sadece infertilite tedavisinde uzman hekimler tarafından kullanılmalıdır.
      • Gonadotropin tedavisi yeterli izleme imkanlarının (Ultrason,Estradiol ölçümü vb.) mevcudiyeti yanısıra hekimler ve yardımcı sağlık personelinin zaman ayırmasını gerektiren bir tedavi yöntemidir.
      • Gonadotropinleri hastanın kendi kendine uygulaması ancak iyi motive edilmiş, yeterince eğitilmiş hastalarda ve uzman tavsiyesine uyulmasıyla gerçekleşebilir.
      • Gonadotropinlerin ilk enjeksiyonu medikal gözetim altında yapılmalıdır.
  • HCG İNJEKSİYONU

Kan E2 seviyesi 500 pg/ml üzerine çıktığında ve vajinal ultrasonografide 3 veya daha fazla 15-20 mm çaptan büyük follikül geliştiğinde, hCG enjeksiyonu yapılır. Olgun yumurta elde etme şansı, en fazla, 15-20 mm çaplı folliküllerdendir. HCG enjeksiyonu, yumurtaların son olgunlaşmasını sağlayarak döllenme için uygun hale dönüştürür. 15 mm çaptan küçük folliküllerden de, ihtimal düşük olmakla birlikte, olgun yumurta elde edilebilir.

TEDAVİ PLANININ DEĞİŞTİRİLMESİ

  • Yaklaşık %15 olguda, tedavi, hCG verilmeden iptal edilir. Tedavi iptalinin en önemli nedeni yetersiz yumurtalık yanıtıdır. 15 mm çapdan büyük 3 folikülden az folikül gelişmesi ve/veya yetersiz E2 yanıtı en sık iptal nedenleridir. Böyle bir durumda, bir sonraki tedavi ayında, ilaç protokolünde değişiklik yapılabilir.
  • Bazı olgularda gonadotropin iğnesine başlamadan önce GnRH analoğu ile arzu edilen tam baskılanma sağlanmayabilir (E2 yüksek ve/veya yumurtalık kisti olabilir). Böyle bir durumda, bir sonraki tedavi ayında, ilaç protokolunda değişiklik yapılabilir.
  • Bazen, E2 aşırı yükselebilir (4,000-5,000 pg/ml üzeri durumlar) ki bu arzu edilmeyen overyan hiperstimülasyon sendromu (OHSS) riskini arttırabilir. Böyle bir durumda, drift denilen, iğne (gonadotropin) yapmaksızın, günlük E2 ve ultrasonografi ile takip edilir. E2 bu şekilde takip sonrası düştüğünde (genellikle 5,000 pg/ml altı) hCG verilir ve yumurta toplama işlemi planlanır.

TEDAVİ PLANININ İPTALİ

Bazı durumlarda Tüp bebek tedavi planının iptal edilmesi gerekir. Bunun nedenleri şunlardır:

  • Yeterli sayıda folikül gelişmediği durumlarda ,
  • Yumurtlama çok erken gerçekleştiği durumlarda ,
  • Çok fazla sayıda folikül geliştiğinden yumurtalık hiperstimülasyon sendromu riskinin arttığı durumlarda,
  • Başka tıbbi sorunlar yaşandığında tedavi iptal edilebilir.

İLAÇSIZ TÜP BEBEK TEDAVİSİ

İlaçsız doğal tüp bebek tedavisi kadına dışarıdan herhangi bir hormon takviyesi yapılmadan kendi hormonal döngüsü takip edilerek oluşan yumurta veya yumurtaların tıpkı tüp bebek tedavisindeki gibi vajinal ultrason eşliğinde iğne ile toplanıp sperm ile laboratuvar ortamında döllendikten sonra rahime transfer edilme işlemi olarak tanımlanır. Doğal siklus tüp bebek tedavilerinde kısıtlı başarı oranları olmasına rağmen, çiftlerin bir kısmı için tedavi olanağı sunmaktadır.
İlaçsız tüp bebek tedavisi ile her zaman arzu edilen kalitede yumurtalar elde etmek mümkün değildir. Bunun dışında hamilelik oranları klasik tüp bebek yöntemine göre daha az olmaktadır. Bu tedavi yaşı ilerlemiş hastalara uygulanan bir yöntem değildir

İlaçsız Tüp Bebek Avantajları ;

  • Tedavinin kolay olması.
  • Klasik tüp bebek tedavisine göre tedavi süresinin daha kısa olması ( 8-10 gün içerisinde).
  • Klinik ve ultrason kontrollerinin daha az olması.
  • Enjeksiyon uygulamalarının ya çok az olması ya da hiç olmaması.
  • Herhangi bir yan etkisinin bulunmaması.
  • Kan alma işlemi yapılmaz.
  • Maliyetinin daha az olması.

Tüp Bebek