ULTRASONOGRAFİ

Ultrasonografi hızlı, radyasyon içermeyen, güvenli bir görüntüleme işlemidir. Yüksek frekanslı ses dalgalarının anatomik yapılardan yansımasıyla görüntü elde edilmesidir. Bu nedenle ultrason bebeklerde, küçük çocuklarda ve hamilelerde gönül rahatlığıyla kullanılabilen bir yöntemdir.

Ultrason cihazı cilde temas ettirilecek olan prob (Transducer) ve ses dalgalarını görüntüye dönüştürerek ekrana yansıtan merkezi işleme ünitesinden oluşur. Bu probun vücut üzerinde belirli bölgelere konulmasıyla da ilgili bölgelerdeki yapıların görüntüsü elde edilir. Ultrasonografide görüntü kalitesini etkileyen en önemli faktör ses frekansıdır. Ses frekansı artıkça görüntü netleşir ve görüntü kalitesi artar. Ancak frekans artıkça kaliteli görüntü sağlanan doku mesafesi azalır. Bu nedenle jinekolojide ultrasonografinin frekansı genel olarak 3.5-5 MHz arasında değişmektedir.

Abdominal (karından) ultrason ve vajinal ultrason olmak üzere İki tip ultrason görüntüleme yöntemi vardır. Ülkemizde Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanları gebelik takibinde ve jinekolojik hastalıklar için pelvik ve obstetrik (bebekle ilgili) ultrasonografi yapmaktadırlar. Abdominal ultrasonografi yalnızca radyoloji uzmanları tarafından yapılmaktadır.

• ABDOMİNAL ULTRASON

Abdominal ultrason; karın boşluğundaki majör organlar olan karaciğer, dalak, safra kesesi, pankreas ve böbreğin incelenmesi amacıyla yapılır. Bu tarama için ultrason probu kayganlaştırıcı jel sürülmüş karın üzerinde hareket ettirilir. Batın taramasından en iyi sonucu almak için, mesanenin tamamen dolu olması gerekmektedir. Çünkü dolu mesane, bağırsakları rahimden uzağa iter ve ultrason dalgaları için mükemmel bir iletim ortamı oluşturur. Ancak mesanenin tamamen dolu olması gerektiğinden, birçok kadın için batın taraması rahatsızlık veren bir uygulamadır. Karın içerisinden biyopsi için örnek alınması, kist veya sıvı boşaltılması gibi işlemler içinde abdominal ultrasondan yardım alınabilir.

• PELVİK ULTRASON

​Kadınlarda pelvik ultrasonla rahim, overler (yumurtalıklar), serviks (rahim ağzı), fallop tüpleri ve vajina da değerlendirilir. Pelvik ultrason öncesinde özellikle işlem kadın üreme organlarına yönelik olarak yapılıyor ise hastanın idrara sıkışık olması gerekir.Pelvik ultrason, RİA (Rahim İçi Araç, spiral) takılması, endometrial biyopsi alınması gibi işlemlerde de yol gösterici olarak kullanılabilir. Transvajinal ve pelvik ultrason ile araştırılan durumlar benzerdir

• VAJİNAL ULTRASON

Vajina içine sokulan probla hemen yakındaki organlar incelendiğinden, bu yöntemde mesanenin tamamen dolu olması gerekmez ve bu nedenle hasta için daha rahat bir uygulamadır. Kullanılan propların ses frekansları yüksektir. Yüksek frekanslı ultrason dalgaları rahim boynunun, rahim boşluğunun, yumurtalıkların ve fallop tüplerinin doğrudan daha net ve daha yüksek çözünürlükte görüntülenmesine olanak verdiğinden, vajina içi probu infertilite tedavisinde devrim yaratmıştır.
İnfertilite tedavisi ve izleminde ultrason yöntemi olarak vajinal ultrason tercih edilmektedir. Hem iç genital organlara (rahim ve yumurtalıklara) yakınlığı nedeniyle, hem de daha iyi çözünürlük sağlaması nedeniyle karından yapılan ultrasona göre üstündür. Ayrıca idrar kesesinin dolu olması da gerekmediğinden her istendiği an uygulanabilmesi hem hasta hem de doktor açısından diğer bir avantajdır.
Vajinal ultrason veya diğer tabiriyle “transvajinal ultrason” ile uterus ve overler (yumurtalıklar) değerlendirilir; uterus (rahim) yapısı, büyüklüğü, şekli, myom gibi hastalıkları tespit edilir. Uterus iç dokusu (endometrium) kalınlığı ölçülür. Vajinal ultrason, yumurtalık ve tüplerin değerlendirilmesi için de avantajlıdır. Yumurtalıkların büyüklükleri, kist varlığı ve içerdiği folliküller incelenir.

ULTRASON NASIL UYGULANIR

Ultrason çekimi öncesi genellikle ek bir hazırlığa gerek duyulmaz. Hastaların ultrason randevusuna gitmeden önce rahat kıyafetler giymesi hastanın konforu açısından önerilir. Ultrason çekimi öncesi hastadan kıyafetlerini çıkararak hastane önlüğü giymesi veya kıyafetler çıkarılmadan ultrason çekilecek bölgenin açılması istenebilir.
Çekimi yapabilmek için ultrason ile bakılacak bölgeye jel sürülür. Bu jel sağlık açısından herhangi bir olumsuz etki oluşturmayan ve sadece bölgenin kayganlaştırılması ve ses dalgalarının iletiminin kolaylaşmasını sağlayan bir maddedir. Su bazlı olması nedeniyle işlem sonrasında su yardımı ile kolaylıkla temizlenebilir. Çekim sırasında jelin üzerine konulan prob ses dalgalarını vücuda iletir ve vücuttan geri yansıyan ses dalgalarını toplayarak görüntüyü oluşturan ultrason cihazına gönderir. Ultrason cihazı da geri yansıyan ses dalgalarını görüntü haline getirir. Prob, ultrason çekilen bölgede gezdirilir ve böylece geniş bir bölge görüntülenmiş olur.Görüntüleme sırasında bazı bölgelerde daha iyi ve net bir görüntü elde etmek amacıyla radyolog veya uzman probu cilde bir miktar bastırabilir. Bu normal bir durumdur ve herhangi bir zararı yoktur İşlem sonrası jel peçeteyle silinerek kolayca temizlenir. Transvajinal ultrason muayenesinde vajinaya tek kullanımlık bir kılıf(prezervatif) kaplı prob yerleştirilir.
Ultrason çekimi sırasında bazı önemli veya anormal yapıların görüntüsü kaydedilir ve çıktısı alınır. İnceleme tamamlandığında sonuçlar ve çekilen fotoğraflar size bir rapor halinde verilecektir. Elde edilen görüntülerin incelenerek yapılan tıbbi yorumlamanın geçerliliği, radyologun uzmanlığı, tecrübesi ve başarısı ile doğru orantılıdır.

ULTRASON RİSKLERİ

Ultrasonografi uzun yıllardır yapılmaktadır. Bilinen bir yan etkisi yoktur. Gerek pelvik gerekse abdominal ultrasonografi bebeğe herhangi bir zarar vermez. Bununla birlikte ultrasonografi, özellikle gebelikte, yalnızca gerekli olduğunda yapılmalıdır.

Pelvik ultrasondan sonra özel bir gözlem veya hastane yatışı gerekmez. Normal yiyecek düzeninize ve aktivitenize devam edebilirsiniz.

JİNEKOLOJİK ULTRASANOGRAFİNİN KULLANIM ALANI

• • • İnfertilitenin araştırılması
    • Follikül büyümesinin takibinde
    • Tüp bebekte yumurtalıklardan folikül sıvısı ve yumurta aspirasyonu
    • Erken gebelik tanısı, Gebeliğin doğrudan görüntülenmesi,yerinin doğrulanması
    • Hamilelik sırasında bebeğin gelişiminin izlenmesi
    • Fetusun beyin, omurilik, kalp ve diğer vücut kısımlarındaki anormallikleri tespit etmek
    • Çoklu gebeliklerin (ikiz, üçüz vb.) tespiti
    • Erken gebelik komplikasyonları
    • Pelvik kitlelerin ayırıcı tanısı
    • Pelvik malignitelerde tanı ve takip
    • Yumurtalık ve rahimde kist, fibroid gibi iyi huylu yapıların tespiti
    • Kasık ağrısı, aşırı adet kanaması gibi durumların araştırılması
    • Yumurtalıkların, tüplerin ve rahmin enfeksiyonu olan pelvik inflamatuar hastalığının (PIH’nın) değerlendirilmesi
    • Rahim kalınlaşması, yumurtalıklarda kist görünümü gibi durumların tespiti ve takibi

İNFERTİLİTE TEŞHİS VE TEDAVİSİNDE ULTRASONOGRAFİ

İnfertilite incelemelerinde ultrason muayenesi özel bir yer tutar. Hem ilk başvuruda, hem de tedavi ve takip protokollerinde ultrason size en sık uygulanacak incelemedir.Yardımcı üreme teknikleri alanında 3–4 boyutlu transvaginal ultrasonografilerin (TV-USG) kullanılmasıyla birlikte kadın üreme organları ve komşu pelvik yapılar başka bir yönteme ihtiyaç duyulmaksızın yeterli olarak değerlendirilebilmektedir. Üç/dört boyutlu ultrason, rutin muayenelerin doğal bir parçası olmayıp daha detaylı görüntülemeye ihtiyaç duyulduğunda yapılmaktadır.

Ultrason, follikül büyümesinin takibinde kullanılır. Ultrasonla foliküllerin yumurtalıkların gelişimsel izlemine “folikülometri” denir. Yumurtlama uyarımının güvenli ve rahat bir şekilde takibine olanak tanıyan ultrasonografi, hormon tedavisine yanıt olarak yumurtalık foliküllerindeki gelişmeyi doktorun izlemesini sağlar.

Ayrıca yumurta toplanması (OPU= Ovum Pick-Up) da yine özel dizayn edilmiş ve gelişmiş bir vajinal yansılanım cihazı ile yapılır. Embriyo transferi sonrası, veya gebelik oluşması durumunda da gebelik kesesinin gelişimi ultrason ile izlenecektir.