CO-CULTURE
KO-KÜLTÜR (YAPAY RAHİM)
Endometrial ko-kültür normal embriyo gelişimini desteklemek ve böylece hastanın sağlıklı bir gebelik şansını artırmak için kullanılan bir tüp bebek tekniğidir. Endometrial ko-kültür, hazır kültür sıvılarının kullanıldığı standart tüp bebek uygulamalarında embriyo kültürü için bir alternatif olarak öne çıkmaktadır.
Ko kültür sisteminin arkasındaki düşünce kullanılan hücrelerin toksik metabolitleri ve inhibitör maddeleri bazal mediumdan uzaklaştıracağı ve embriyo gelişimini destekleyen büyüme ve gelişme faktörlerini sağlayacağıdır. İlk olarak 1990’larda geliştirilen ko-kültür sistemlerinde insan fallop tüp hücreleri, maymun böbrek epitel hücreleri, bovine oviductal epitel hücreleri, rahim içi hücre grubu (endometrial hücreler) gibi çeşitli hücre tipleri kullanmıştır. Farklı insan dışı besleyici hücrelerin ortama zararlı virüsler veya zehirler bulaştırabileceği görüşü ile hastalık bulaşma riskini önlemek amacıyla tüp bebek tedavilerinde kullanımı sınırlandırılmıştır. Bunun yerine, hastanın kendi endometrial hücreleri kullanılarak endometrial ko-kültür geliştirilmiştir.
KO-KÜLTÜR KULLANIM ALANLARI
Bazı hastalarda tüp bebek tedavilerinde yavaş ve kötü kalitede embriyo gelişimi gözlenmekte ve tekrarlayan denemelerinde gebelik elde edilememektedir. Bu grup hastalarda daha iyi embriyo gelişimini sağlamak için, sentetik besi solüsyonları yerine rahim içi (endometrium) hücrelerinden hazırlanan destekleyici bir kültür ortamı (ko-kültür) kullanılmaktadır. Yapay uterus olarak da bilinen endometrial ko-kültür ortamları, embriyoların transfer dönemi öncesi doğala yakın bir ortamda gelişimlerine izin veren sistemlerdir.
Ko-kültür hazırlanması ve takibi laboratuvar çalışmalarına ek olarak yoğun bir iş yükü getirir. Rahim içi dokusunun laboratuvarda kültür için hazırlanması ve sonraki kültür aşaması bilgi, tecrübe ve yoğun iş gücü gerektiren hassas işlemlerdir.
Ko-kültür tüm tüp bebek hastaları için önerilmemektedir. Tekrarlayan tüp bebek başarısızlıklarında, embriyoları yavaş ve/veya kötü kalitede gelişen çiftlerde yardımcı teknik olarak ko-kültür kullanılabilir.
Ko-kültür uygulama endikasyonları şunlardır;
- Önceki tüp bebek denemeleri sonucu gebelik elde edilemeyen durumlar,
- 35 yaş üstü hastalar,
- Yüksek FSH düzeyine sahip kadınlar,
- Ovulasyon indüksiyon programlarına kötü yanıt veren hastalar,
- Önceki denemelerinde düşük kalitede embriyo gelişimi gözlenen hastalarda kullanılır.
ENDOMETRİAL KO-KÜLTÜR UYGULANMASI
Endometrial ko kültür uygulamasında anne adayından alınan bir miktar endometrium dokusundan elde edilen endometrial hücreler laboratuvar ortamında geliştirilir. Daha sonra IVF/ICSI işlemleri ile döllenen yumurtalar bu rahim hücrelerinin üzerinde yaklaşık 3-5 gün büyütüldükten sonra anne adayının rahmine transfer edilmektedir. Bu uygulama sırasında kadının kendi rahim içi (endometrium) hücreleri kullanıldığından bulaşıcı hastalık ve diğer riskli durumlar ekarte edilir.
Yumurtlama döneminden yaklaşık bir hafta sonra yaklaşık olarak adetin 20-23. günleri arasında luteal fazın son döneminde kadının rahim içi dokusundan ince bir kanül ile alınan küçük bir doku örneği laboratuvar koşullarında kültüre edilerek çoğaltılır. Endometriumdan alınan bu hücreler, yoğunlukla embriyonun tutunabileceği sekresyon dönemi hücrelerinden oluşmaktadır. Bu örnekte bulunan ve embriyo tutunması ve gelişimi için gerekli hücreler titiz bir çalışmayla ayrıştırılır.
Embriyo sayısının da yeterli olması şartıyla, endometrium ile embriyo arasındaki etkileşimin en yüksek düzeyde olduğu dönem olan embriyo gelişimi 4, 5 ya da 6. güne kadar devam ettirilmekte ve blastokist aşaması olarak tanımlanan bu dönemde transfer yapılması tercih edilmektedir. Blastokist evresine ulaşan embriyolar en kaliteli, en sağlıklı embriyolardır.
Döllenme sonrası embriyolar bu hücrelerin üzerine alınarak blastokist evresine dek burada gelişimleri takip edilir. Bu yöntem ile embriyolar vücut içindekine benzer şekilde rahim dokusu üzerinde büyütülmekte ve ortamda bulunan büyüme faktörleri embriyo gelişimini desteklemektedir. Ayrıca embriyoya zarar verebilecek toksinler oluşan antioksidanlar ile ortamdan uzaklaştırılmaktadır. Bu sayede tüp bebek uygulamalarında ko-kültür kullanımı, endikasyonu olan durumlarda implantasyon (rahime tutunma) oranlarını ve dolayısı ile gebelik oranlarını arttırabilir.
Ko-kültür çalışmaları ve optimal gebelik oranları konusunda uluslar arası belirlenmiş bir fikir birliği yoktur ve elde edilen tüm sonuçlar belirli merkezlerin kendi sonuç ve kararlarını yansıtmaktadır. Bu yüzden kontrollü çalışmalara gereksinim vardır. Başarıya olan katkısı kesin olarak kanıtlanmadığı için günümüzde o kadar da sık tercih edilmemektedir.